Beth wyt ti'n edrych am?
PARC A GARDD COED BUTE
Dim ond taith gerdded fer o Gastell Caerdydd a chanol y ddinas mae Parc Bute, ardal helaeth o barcdir aeddfed, gyda’r Afon Taf, Gerddi Sophia, Caeau Pontcanna a’r castell ar y naill ochr a’r llall. Ychydig iawn o leoedd eraill sy’n gallu brolio ardal werdd mor eang yng nghanol eu dinas.
Wedi’u lleoli fel y maent, ochr yn ochr, efallai nad yw’n syndod bod Castell Caerdydd a Pharc Bute yn rhannu hanes cyffredin. Mae ‘ysgyfaint gwyrdd’ rhestredig Gradd 1 Caerdydd bellach yn barc cyhoeddus poblogaidd ond roedd unwaith yn ardd bleser breifat y Castell, a grëwyd ar gyfer trydydd Ardalydd Bute.
Mae’r Castell a’r parc wedi chwarae rhan bwysig yn natblygiad y ddinas drwy’r cyfnod Rhufeinig a’r canoloesoedd, y chwyldro diwydiannol, a hyd at y ddinas fodern yr ydym yn ei hadnabod heddiw. Defnyddiwyd y tir a adwaenir bellach fel Parc Bute yn wreiddiol ar gyfer diwydiant, amaethyddiaeth a chrefydd. Roedd yn hysbys bod arogleuon annymunol o’r gweithgareddau hyn, rhai yn agos at adeiladau domestig y castell, yn peri gofid i’r preswylwyr.
Yn ystod y 1800au, dechreuodd yr 2il Ardalydd gaffael prydlesi ar dir i’r gogledd a’r gorllewin o’r Castell, gan glirio’r adeiladau tramgwyddus ac yn y pen draw amgáu’r ardal i greu tiroedd y castell. O 1873 ymlaen, gosodwyd y rhan ddeheuol gan y garddwr, Andrew Pettigrew ar gyfer y teulu Bute fel tiroedd pleser preifat Castell Caerdydd.
Heddiw mae’r Castell wedi’i gysylltu â Pharc Bute trwy bont Porth y Gogledd a Phont y Fonesig Bute. Credir bod y Fonesig Maria North, gwraig gyntaf Ail Ardalydd Bute, wedi gofyn yn benodol i’r bont hon gael ei hadeiladu pan droswyd hen felin-lennydd canoloesol i ffurfio camlas bwydo’r doc yn ystod y 1830au.
Ar un adeg roedd pont arall, a gollwyd bellach, a gysylltai’r Castell yn uniongyrchol â’r parc ar ei ochr orllewinol. Roedd y bont bren enfawr hon i gerddwyr yn croesi hen nant felin arall, o waelod Tŵr Bute. Roedd yn cael ei hadnabod fel ‘Pont y Swistir’, ac roedd wedi’i thyredu, wedi’i phaentio’n goch ac roedd ganddi do teils addurnedig. Ar ôl dadfeilio, cafodd ei symud i leoliad arall cyn cael ei ddymchwel yn anffodus yn y 1960au.
Ym 1947, ar ôl marwolaeth y 4ydd Marcwis, rhoddwyd y Castell a’r parcdiroedd cyfagos yn anrheg i ddinas Caerdydd. Un o amodau’r trefniant hwn oedd bod tiroedd y castell a Gerddi Sophia, ar ochr orllewinol yr afon Taf, i’w cynnal fel parcdiroedd cyhoeddus.
Heddiw mae gan Barc Bute gyfoeth o ddiddordebau hanesyddol a bywyd gwyllt i’w harchwilio a’u mwynhau, mae’n denu dros filiwn o ymwelwyr bob blwyddyn. O fewn ei 130 erw fe welwch feithrinfa gaerog, casgliad coed pencampwr, canolfan ymwelwyr, sawl caffi, llwybr cerfluniau a llawer mwy.
Mae’r parc hefyd yn chwarae rhan enfawr yng nghalendr digwyddiadau’r ddinas, ac ymhlith yr uchafbwyntiau mae cynnal Sioe Flodau Gwanwyn flynyddol yr RHS, arddangosfa tân gwyllt Sparks in the Park a llwybr golau Nadolig hardd.
YMWELD Â PARC BUTE AC ARBORETWM
Os ydych chi'n cynllunio taith i Gastell Caerdydd, meddyliwch am ymweld â Pharc Bute hefyd. Dim ond taith gerdded fer o brif fynedfa’r Castell, mae Parc Bute yn safle Baner Werdd ac mae CADW wedi’i restru’n Radd 1, sef calon werdd y ddinas mewn gwirionedd.
